Selected article:

WIJ ZIJN ONDERTITELS, CAPTIONS
We verlichten je. Soms.

Je kent ons als een paar witte lijnen onderaan op je tv-scherm of, in betere tijden, op het witte doek in de bioscoop. Je kent ons van je favoriete streamingdienst en laatste ZOOM- of TEAMS-vergadering met collega’s aan de andere kant van de wereld, of gewoon bij jou in de straat. Je kent ons in onze klassieke vorm en traditionele omgeving: discreet, een noodzakelijk kwaad.

Laten we je even verlichten.

We zijn niet discreet en brengen geen onheil. We kunnen ondeugend zijn en we verschijnen overal.

We zijn eindelijk bevrijd.

We duiken op boven het proscenium in het theater of links, rechts en in het midden, geïntegreerd in het podiumontwerp. We lopen van onder naar boven of van rechts naar links op televisieschermen en allerlei monitors op bijna alle plaatsen waar je komt. We komen uit de mond van fictieve of animatiefiguren of we geven de metacommentaar van de filmregisseurs weer, waardoor we extra lagen geven aan complexe of humoristische scènes. We zeggen je wat een kunstwerk kan betekenen – of niet. We zeggen je wat erin zit, wie het maakte, waar het vandaan komt. We helpen je om dat videospel te winnen, commentaar te geven op die manga. We redden je van de verveling als je je afbeult op de loopband, of buiten adem het perron bereikt. Trein vertrokken.

We kunnen alle kleuren, alle fonts, alle formaten hebben en veel talen spreken.

We laten je zien wat niet kan worden gehoord en vertellen je wat niet kan worden gezien. We vertalen woorden en we vertalen geluiden. We zwijgen niet langer. We kunnen stil zijn als het moet, maar luid en krachtig, mooi en bekoorlijk als het mag.

We creëren betekenis, creëren nieuwe betekenis, voegen betekenis toe, nemen betekenis weg, interageren met beelden en geluiden en je blik of je gehoor. We dompelen je onder in een andere wereld.

We zijn dan misschien wel gestart onderaan op het scherm, in bescheiden witte of gele letters, beperkt door regels van tijd en ruimte. We zijn dan misschien wel als ‘ruw’ beschouwd omdat we niet accuraat kunnen zijn. Ze hebben dan misschien wel over ons gezegd dat we het beeld ‘vervuilen’, tegen ons gezegd dat we ‘onzichtbaar’ moesten blijven bij het vertalen van woorden, geluiden en beelden. Dit en nog meer is misschien wel zo geweest. Maar de digitale wereld heeft voor empowerment gezorgd.

Onze voormoeders, bekend als tussentitels, verrijkten de verhalen van stomme films en gaven een zichtbare vorm aan de stemmen van vele acteurs. Vandaag zijn we net zo divers als iedereen die ons maakt, uitzendt, projecteert, streamt, print, verwoordt, leest of beluistert, in hun eigen taal of die van anderen. We kunnen tweetalig, meertalig, multimodaal, wereldwijd of lokaal zijn. We kunnen bruggen bouwen en grenzen slopen. We vereenvoudigen misschien wel, maar we compliceren ook. We begrenzen misschien wel, maar we breiden ook uit.

Je wantrouwt ons misschien wel, soms, als het moet.

Maar speel met ons. Wij zullen met jou spelen.

Prof. Dr. Aline Remael is professor emeritus in Vertaaltheorie en Audiovisuele Vertaling aan het departement Toegepaste Taalkunde/Vertalen en Tolken van de Universiteit Antwerpen. Ze is oprichter van OPEN, het Expertisecentrum Toegankelijke Media en Cultuur van het departement. Haar recentste publicatie is Subtitling: Concepts and Practices (2020), met prof. Jorge Díaz Cintas als coauteur.